Wystawa jest próbą reinterpretacji historii, w ramach której dzieje miasta poddawane są ponownej lekturze w poszukiwaniu rzeczy, ludzi, wydarzeń, i doświadczeń marginalizowanych przez oficjalną historię, spychanych na margines społecznego dyskursu. Wielu mieszkańców naszego miasta nie wie, jak ciekawe i bogate tradycje fotograficzne ma Bydgoszcz. Tym bardziej nie wie, że wiele z zakładów fotograficznych w XIX i w pierwszej poł. XX wieku było prowadzonych przez kobiety. To właśnie w nowych technologiach, takich jak fotografia, kobiety widziały szanse na własną działalność twórczą oraz aktywność zawodową, której w tamtym okresie nie mogły podjąć w innych obszarach sztuki, przemysłu czy rzemiosła.

Wystawa „Eros i Tanatos. Bydgoskie pionierki fotografii zawodowej 1888 – 1945“ ma na celu prezentację prac i życiorysów dziesięciu zawodowych fotografistek, które działały na terenie miasta Bydgoszcz od roku 1888 do zakończenia II wojny światowej. Fotografia dotarła do Bydgoszczy, znajdującej się wtedy w zaborze pruskim, już kilkanaście lat po jej wynalezieniu. W drugiej połowie XIX w. prężnie działały tu liczne zakłady fotograficzne, kilka z nich prowadzone były przez kobiety. Od momentu odzyskania niepodległości do zakończenia II wojny światowej w Bydgoszczy działało sześć barwnych postaci fotografistek: Władysława Spiżewska, Eleonora Szewc, Helena Biernat, Jadwiga Szopieraj, Joanna Czajkowska, Ludwika Trzaskowska.

Na wystawie pokazana zostanie twórczość kobiet niezależnie od ich narodowości i wyznania. Prezentacja dotyczy zróżnicowanej grupy: bydgoskie fotografistki pochodziły z różnych środowisk i kształciły się w różnych warunkach. Uważały się za artystki i za rzemieślniczki, należały do cechów, działały samodzielnie lub wraz z rodzinami (przeważnie z mężami). Niektóre panie odziedziczyły zakłady, inne otworzyły je czy kupiły za własne pieniądze. Wystawa utkana jest z mikrohistorii / mikronarracji bydgoskich fotografistek uwikłanych w pasmo narodzin i śmierci. Ich historie były do tej pory nieznane i niespisane. W dyskursie historii sztuki zostały podwójnie wykluczone: jako kobiety i rzemieślniczki.

Na wystawie zobaczymy głównie fotografie wernakularne, czyli obrazy użytkowe i domowe, które w ciekawy sposób pojawiają się w znalezionych zbiorach po fotografistkach. Okazały się one ciekawym materiałem badawczym, stanowiącym zarówno dokument rodzinnego życia, a zarazem przykład XIX-wiecznej i międzywojennej estetyki rzemieślniczego zakładu fotograficznego.

Na ekspozycji zobaczymy oryginalne aparaty wielkoformatowe, powiększalniki i inne sprzęty, które przez sto lat były przechowywane przez spadkobierców bydgoskich pionierek, unikatowe portrety bydgoskich fotografistek wykonane im przy pracy w swoich zakładach fotograficznych, portrety pionierek wraz ze swoimi mentorkami/nauczycielkami czy też z uczennicami, a także wiele materiałów archiwalnych, takich jak rzuty budowlane ich zakładów fotograficznych, przeprowadzanych przez nie egzaminów czeladniczych, listów do redakcji, i innych. Narracja wystawy zbudowana jest wokół wątków, które istniały w fotografii „od zawsze“, czyli wątków przemijania i erotyki. Te dwa wątki, czyli wątek energii życia i śmierci, budują także mikronarracje o bydgoskich pionierkach fotografii zawodowej. Do tych wątków erosa i tanatosa, można odnieść praktycznie wszystkie pozostałe po nich fotografie. Jednocześnie możemy obserwować jak zmieniło się tabu seksualności i tabu śmierci na przestrzeni lat, od kiedy powstały przedstawione na wystawie fotografie.

tekst: Katarzyna Gębarowska

Scenariusz wystawy zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zadanie współfinansowane jest przez Miasto Bydgoszcz.

Wystawa jest wydarzeniem twarzyszącym Vintage Photo Festival – V Międzynarodowego Festiwal Miłośników Fotografii Analogowej, które odbywa się w dniach 11-26.10.2019 w Bydgoszczy

Wystawaprzygotowana przez Fundacje Farbiarnia (www.farbiarnia.org) w partnerstwie z Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiegow Bydgoszczy.

20.10.2019 r. (niedziela), godz. 12.00 Spichrze nad Brdą, ul. Grodzka 7-11

Oprowadzanie Kuratorskie po wystawie „Eros i Tanatos. Bydgoskie pionierki fotografii zawodowej 1888-1945”.

godz. 13.00 Spacer śladami bydgoskich pionierek fotografii zawodowej, prowadzenie: kuratorka wystawy Katarzyna Gębarowska, zbiórka przy MOB, Spichrze nad Brdą, ul. Grodzka 7-11

Wstęp 1 zł

24.10.2019 r. (czwartek), godz. 17.00, Spichrze nad Brdą, ul. Grodzka 7-11

Spotkanie autorskie z Agnieszką Pajączkowską wokół książki „Wędrowny zakład fotograficzny”.

Wstęp 1 zł

Fotografia (widokówka) z wizerunkiem bydgoskiej kobiety, fot. Władysława Spiżewska,

Zakład fotograficzny W. Spiżewska, ul. Gdańska 154 w Bydgoszczy, pocz. lat 20.

Własność Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.

Autoportret Jadwigi Krygier

z papierosem, Zakład fotograficzny

Bydgoszcz, ul. Świętojańska 8, lata 20./30.

Archiwum prywatne Zdzisław Rybarczyk.

Jadwiga Krygier na praktykach w zakładzie fotograficznym, Zakład fotograficzny

Bydgoszcz, ul. Świętojańska 8, fot. nieznany, lata 20. Archiwum prywatne Zdzisław Rybarczyk.