1923-2023. 100-lecie Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
5 sierpnia 1923 r. w budynku byłej Miejskiej Kasy Oszczędnościowej przy Starym Rynku 2 otwarto nową placówkę kulturalną – Muzeum Miejskie. Pierwszym dyrektorem został ks. Jan Klein, który uporządkował zbiory, gromadzone dotąd przez Towarzystwo Historyczne Obwodu Noteckiego, przechowywane na chórze kościoła Klarysek.
8 kwietnia 1937 r. Franciszka – wdowa po Leonie Wyczółkowskim (1852-1936), przekazała do Muzeum Miejskiego, zgodnie z wolą artysty, zbiór jego prac oraz pamiątek osobistych, wyposażenia pracowni i mebli. W okresie II Rzeczypospolitej, obok gromadzenia zbiorów, Muzeum prowadziło działalność wystawienniczą. W latach 1923-1939 zorganizowano w nim około 120 wystaw. Pomyślny rozwój placówki przerwał wybuch II wojny światowej.
Podczas okupacji niemieckiej, po wyburzeniu budynku Muzeum, rozpoczęła się tułaczka zbiorów. Po zakończeniu wojny władze Bydgoszczy przeznaczyły na siedzibę instytucji dawną Lecznicę Miejską przy obecnej ul. Gdańskiej 4. Muzeum Miejskie otwarto 11 kwietnia 1946 roku, a jego patronem został Leon Wyczółkowski.
Nowe możliwości lokalowe przyniósł początek lat 60. XX w., kiedy zaadaptowano spichrze przy ul. Grodzkiej (początkowo dwa, z biegiem czasu trzeci). W Spichrzach nad Brdą – ikonicznym dla Bydgoszczy miejscu – od początku prezentowane są ekspozycje dotyczące historii miasta.
Po 1975 r. placówka rozszerzyła swoją działalność o oddziały zamiejscowe i przyjęła nazwę Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy – MOB. Od lat 70. i 80. placówka pozyskała również nowe przestrzenie na Wyspie Młyńskiej, które na początku XXI w. przeszły proces rewitalizacji. W lipcu 2009 roku otwarto Dom Leona Wyczółkowskiego.
30 grudnia 2009 roku Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego, wpisano do Państwowego Rejestru Muzeów pod numerem 101.
Ważnym etapem rozwoju MOB było otwarcie w 2011 roku kolejnego oddziału – Exploseum, nowoczesnej ekspozycji mieszczącej się w budynkach dawnej fabryki DAG Fabrik Bromberg. Odkrycie Skarbu Bydgoskiego w 2018 roku i udostępnienie znaleziska publiczności w Europejskim Centrum Pieniądza, było szczególnym wydarzeniem w historii miasta i Muzeum. W tym samym okresie MOB powiększyło się również o Centrum Edukacji Muzealnej.
Doniosłym wydarzeniem była inauguracja w 2021 roku gmachu głównego przy ul. Gdańskiej 4, który przeszedł prace remontowe i adaptacyjne oraz wzbogacony został o nowe przestrzenie w nowoczesnej aranżacji. Podczas remontu dokonano wyjątkowego odkrycia malowideł w dawnym refektarzu.
Najnowszy oddział Muzeum – Apteka pod Łabędziem, został otwarty 15 grudnia 2022 roku przy ul. Gdańskiej 5.
Muzeum jest zbiorem artefaktów stanowiących historię człowieka. To właśnie o nim opowiada, o nas tworzących nieustannie przyszłość. Zapisane w obiektach muzealnych opowieści niosą swoją siłą wartość istnienia. Prezentując poszczególne zabytki opisujemy proces budowania naszego istnienia w realnym czasie i miejscu. Budują one obraz złożony z wielowarstwowości i przenikalności myśli twórczej istot zapomnianych. Ożywiają pragnienie bycia wiecznym, choć ta wieczność jest w ciągłym ruchu. Istota bytu nie zmienia się.
Sto lat istnienia bydgoskiego muzeum to lata budowania obrazu pamięci działania, odradzania się i trwania w pragnieniu poznania dotykalnego jak również tego co istnieje poza bezpośrednim doświadczeniem życia. Gromadzenie zbiorów, od archeologii poprzez historię miejsca w kontekście europejskim, sztuki czy też zachowanie miejsc uświęconych na wszelkie sposoby, obrazuje postawy, pragnienia i namiętności żyjących. Zapraszanie w przestrzenie muzealne różnorodnych zjawisk kulturowych otwierało i otwiera publiczność na innych, podobnych do nas.
W ten sposób zatrzymujemy teraźniejszość dla przyszłości…
dr Wacław Kuczma – dyrektor Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
Działalność muzealna przez lata skupiała się na powiększaniu zasobu muzealiów w ramach kolekcji z zakresu historii, sztuki dawnej i współczesnej, archeologii, numizmatyki, rzemiosła artystycznego, etnografii. Z biegiem czasu rozwinięto zbiór o zagadnienia związane z muzyką, historią techniki oraz medycyny i farmacji. Prowadzono działalność wystawienniczą, naukową, wydawniczo-biblioteczną i oświatową oraz prace z zakresu konserwacji i inwentaryzacji (w tym badania strat wojennych). Szczególny akcent położony został na zbiory związane z Bydgoszczą i regionem, na sztukę nowoczesną oraz twórczość Leona Wyczółkowskiego – patrona Muzeum. Zasoby muzealne poszerzono o rodzinne, prywatne kolekcje Mańczaków i Pietraszaków.
Dziś bydgoskie Muzeum jest dynamiczną, nowoczesną instytucją kultury, stanowiącą ważną i żywą część tkanki miasta. Naszą misją jest otwartość na wielopokoleniową publiczność i lokalną społeczność. Sprawujemy opiekę nad powierzonymi dobrami dziedzictwa kultury światowej, narodowej i regionalnej: dziełami sztuki oraz zabytkami kultury materialnej i niematerialnej. W duchu współpracy i wielokulturowego dialogu, budujemy lokalną, narodową oraz europejską tożsamość Bydgoszczy, regionu i jego mieszkańców. Te cele realizujemy w interdyscyplinarnym zespole specjalistów, których łączy zaangażowanie i pasja. Nasza praca została doceniona licznymi nagrodami.
W naszym muzeum zgromadzono ok. 150 tys. muzealiów. W przeciągu roku odwiedza nas blisko 100 tys. gości. W swojej historii placówka zorganizowała ponad 1000 wystaw.
dr Anna Nadolska, Anna Kornelia Jędrzejewska, Janusz Milanowski
