Polskie monety, banknoty i medale z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego

Monety, banknoty i medale z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego to niezwykłe świadectwo epoki, w której Rzeczpospolita przeżywała wielki kryzys, ale jednocześnie podejmowała ambitną próbę reform. W drugiej połowie XVIII wieku ostatni król podjął się stworzenia nowoczesnego systemu monetarnego – spójnego, przemyślanego i odpowiadającego europejskim standardom. W czasach, gdy myślano o ratowaniu państwa, zadbano również o estetykę i symbolikę codziennych przedmiotów. Stanisław August osobiście angażował się w projektowanie monet i medali: zamawiał prace u najlepszych artystów, konsultował detale ikonografii, poprawiał i akceptował projekty. Dzięki temu numizmaty z jego panowania wyróżniają się elegancją, klarownością przekazu i wysoką jakością wykonania. Z biegiem lat reformy monetarne modyfikowano, dostosowując je do zmieniającej się sytuacji politycznej i gospodarczej. W 1794 roku, w czasie powstania kościuszkowskiego, do obiegu trafiły także pierwsze polskie banknoty – symbol nie tylko finansowych przemian, lecz także duchowej mobilizacji narodu.

Zainteresowanie numizmatyką z czasów stanisławowskich pojawiło się już w XVIII wieku, ale podczas zaborów wzrosło jeszcze bardziej.  Monety i medale zaczęły pełnić również funkcję patriotycznych pamiątek. W Muzeum Okręgowym w Bydgoszczy tradycja gromadzenia tych zabytków sięga 1880 roku, kiedy działało Towarzystwo Historyczne w Bydgoszczy. Dziś w naszych zbiorach znajduje się 320 monet i medali oraz 46 banknotów z panowania Stanisława Augusta. To dary, zakupy, nabytki z prywatnych kolekcji m.in. Stanisława Niewiteckiego oraz znaleziska z regionu.

Tak bogaty zestaw pozwala pokazać różne nominały, roczniki, typy, a także ich awersy i rewersy, dzięki czemu zwiedzający mogą zobaczyć szerokie spektrum mennictwa i medalierstwa czasów ostatniego króla. Ekspozycja opowiada nie tylko o pieniądzach, ale o ludziach. O artystach i mincerzach, o ekonomistach i reformatorach, o osobach, które posługiwały się tymi monetami na co dzień. O wielkich planach i małych decyzjach. To historia idei, które miały unowocześnić państwo, i codzienności, której rytm wyznaczał pieniądz.

Inspiracją do przygotowania wystawy jest także ważny lokalny epizod: zdobycie Bydgoszczy przez korpus generała Jana Henryka Dąbrowskiego 2 października 1794 roku, w trakcie powstania kościuszkowskiego. To część historii miasta, którą warto na nowo przypomnieć.

Ekspozycja otwiera się w roku szczególnych jubileuszy: 261. rocznicy koronacji Stanisława Augusta i 230. rocznicy jego abdykacji oraz 260. rocznicy uruchomienia Mennicy Warszawskiej, które odbyło się 10 lutego 1766 roku.  Te daty podkreślają, jak silny i trwały wpływ miały reformy króla na kulturę i gospodarkę Rzeczypospolitej.

———–

• wystawa czynna 25 listopada 2025 do 5 kwietnia 2026 r.
• Gmach Główny MOB, ul. Gdańska 4 – sala kolumnowa
• kuratorzy: dr Gabriela Frischke, dr Krzysztof Jarzęcki
• aranżacja plastyczna: Ewa Widacka-Matoszko