Konferencja Naukowa „Na drodze do Niepodległości. Bydgoszcz w latach 1914-1920” przygotowana jest w związku z przypadającą w 2020 roku 100. rocznicą powrotu Bydgoszczy do Macierzy po 148 latach zaboru pruskiego.     
Organizatorzy konferencji Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy i Miasto Bydgoszcz planują podjęcie problematyki oscylującej wokół dziejów Bydgoszcz i regionu od przełomu XIX i XX w. do 1920 roku.

 

Obrady będą odbywać się w ramach sześciu zagadnień:

Bydgoszcz i region pod zaborami             
Dzieje miasta i jego mieszkańców w latach zaboru pruskiego, rozwój przestrzenny, demograficzny
i gospodarczy miasta, kultura, oświata, życie codzienne. Bydgoszcz wielokulturowa: Niemcy, Polacy, Żydzi jako sąsiedzi, ich parafie i świątynie. Bydgoszcz jako stolica regencji, życie polityczne, prezydenci regencji
i burmistrzowie, wybory do sejmu pruskiego i parlamentu Rzeszy. Wybitni bydgoszczanie: Niemcy, Polacy, Żydzi.

Bydgoszcz i region w czasie I wojny światowej

Zmiany, jakie dokonały się w obliczu miasta i regionu w czasie Wielkiej Wojny, we wszystkich dziedzinach życia, także po względem społecznym i obyczajowym. Dzieje wojenne garnizonu bydgoskiego, lazarety
i szpitale wojskowe, obozy jenieckie dla jeńców rosyjskich. Polacy w armii niemieckiej. Przemysł, handel
i rzemiosło w warunkach wojennych. Życie codzienne bydgoszczan w sytuacji ekonomicznego kryzysu wojennego, przemiany obyczajowe i mentalnościowe, rola i pozycja społeczna kobiet.                                                      

 Bydgoszcz i region w dobie powstania wielkopolskiego 1918/1919

Polskie organizacje w Bydgoszczy w przededniu kapitulacji Niemiec, przygotowania do odzyskania niepodległości, tworzenie struktur przyszłego państwa polskiego. Bydgoszcz w momencie zakończenia wojny; zima 1918/1919
i „rewolucja listopadowa” w mieście. Sytuacja polityczna, działania władz miejskich i regencyjnych. Garnizon bydgoski po powrocie jednostek frontowych, organizacja i działalność Grenzschutzu. Powstanie Wielkopolskie
w regionie, bydgoszczanie uczestnicy walk powstańczych, konspiratorzy i działacze społeczni.

Bydgoszcz w oczekiwaniu na Niepodległość 1919 r.

Sytuacja w Bydgoszczy od podpisania rozejmu w Trewirze do powrotu Bydgoszczy w granice suwerennej Polski. Relacje polsko-niemieckie, przygotowania do przejęcia miasta przez władze polskie. Ewakuacja niemieckich urzędów i instytucji, dziedzictwa materialnego, w tym pomników czy zbiorów niemieckich towarzystw, m. in. Towarzystwa Historycznego dla Obwodu Nadnoteckiego, ewakuacja niemieckich jednostek wojskowych z garnizonu bydgoskiego, budowa polskiej administracji.

Powrót Bydgoszczy do Macierzy 1920 r.   

Wydarzenia stycznia 1920 roku, przejęcie Bydgoszczy przez władze polskie; kontrowersje związane z datą dzienną wydarzenia. Przejęcie garnizonu przez wojsko polskie, jego organizacja i historia jednostek w nim stacjonujących. Emigracja ludności niemieckiej i żydowskiej, imigracja i zmiany w strukturze ludnościowej mieszkańców, dzieje mniejszości rosyjskiej, emigrantów z Rosji Sowieckiej. Organizacja władz miejskich, życie polityczne w pierwszym roku niepodległości – partie i ugrupowania polskie i niemieckie. Polonizacja szkolnictwa i stosunków wyznaniowych, organizacja polskiego życia kulturalnego, teatr, prasa, życie codzienne.

Bydgoszcz i region (1914-1920 ) – pamięć i tożsamość

Upamiętnianie bydgoskich i regionalnych wydarzeń z epoki, polsko-niemieckie dziedzictwo kulturowe, mogiły poległych żołnierzy z czasów I wojny światowej i powstania wielkopolskiego, pomniki i tablice pamiątkowe, inne miejsca pamięci w mieście i w regionie. Relacje, pamiętniki i wspomnienia świadków, artykuły ówczesnej prasy.

 

Problematyka prezentowana na konferencji ma charakter interdyscyplinarny, dlatego do udziału w obradach zapraszamy zarówno historyków, jak i historyków sztuki i architektury, wychowania, socjologów,
kulturoznawców, literaturoznawców. Z uwagi na szeroki zakres tematyczny konferencji zapraszamy wszystkich miłośników historii, zajmujących się historią swojego miasta rodzinnego bądź badaniami genealogicznymi bydgoszczan do udziału w konferencji.

 

Rada Programowa Konferencji:

prof. dr hab. Albert S. Kotowski – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (przewodniczący)

prof. nadzw. dr hab. Zdzisław Biegański – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

prof. dr hab. Jarosław Kłaczkow – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

prof. nadzw. dr hab. Janusz Kutta – Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy

dr hab. Łukasz M. Nadolski – Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy

dr hab. Marek Romaniuk – Archiwum Państwowe w Bydgoszczy

prof. nadzw. dr hab. Michał F. Woźniak, prof. UMK – Muzeum Okręgowe  im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Zyglewski – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Bydgoszczy

Sekretarze konferencji:                                                                   

dr Sławomir Łaniecki – Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego UKW

mgr Anna Nadolska – Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

 

Osoby zainteresowane udziałem w konferencji proszone są o kontakt z sekretarzem Anną Nadolską, kustoszem, kierownikiem Działu Historii Muzeum Okręgowego im. Leoan Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, e-mail: konferencjabydgoszcz1920@muzeum.bydgoszcz.pl, tel. 52 58 59 995 (lub 52 58 59 983).

 

Więcej informacji na stronach internetowych: www.ukw.edu.pl i www.muzeum.bydgoszcz.pl

 

 

PROGRAM

Dzień 1

20 stycznia 2020 r.

Sala sesyjna Rady Miasta, ul. Jezuicka 1

9:00-9:30 rejestracja uczestników

9:30-10:00 otwarcie konferencji

Przewodnicząca Rady Miasta Monika Matowska-Gulczyńska

Prezydent Miasta Bydgoszczy Rafał Bruski

Prof. zw. dr hab. Jacek Woźny

Prof. zw. dr hab. Albert Kotowski

 

sesja inauguracyjna

prowadzący: prof. zw. dr hab. Albert Kotowski

10:00-10:20

dr hab. Zdzisław Biegański, prof. uczelni

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszcz

Spór o datę powrotu Bydgoszczy do Polski w 1920 roku?

10:20-10:40

dyskusja

10:40-11:00

Senator RP kadencji 2019–2023 Andrzej Kobiak

Rola Leona Janty-Połczyńskiego w powrocie Pomorza Nadwiślańskiego z Bydgoszczą do Macierzy

11:00-11:20

dr Sławomir Sadowski

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Spór o wojskowe koncepcje zajęcia Pomorza w 1920 r.

11:20-11:40

dr hab. Marek Romaniuk

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy

Bydgoszcz 1920. Pomiędzy odniemczeniem, spolszczeniem a repolonizacją

–

sesja I

prowadzący: dr Wojciech Ślusarczyk

11:40-12:00

dr Agnieszka Wysocka

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Pracownia Dziedzictwa Kulturowego KPCK w Bydgoszczy

Chwila przed wielką zmianą – architektoniczny portret Bydgoszczy w latach 1910-1918

12:00-12:20

dr Katarzyna Grysińska-Jarmuła

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

Towarzystwo Historyczne. Wkład w badania nad dziejami Bydgoszczy i popularyzację wiedzy o przeszłości miasta

12:20-12:40

mgr Anna Nadolska

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

Aktywność patriotyczna Polek w Bydgoszczy pod koniec okresu pruskiego

12:40-13:00

dr Andrzej Leonard Bogucki

Centrum Informacji Naukowej Sokolstwa Polskiego w Bydgoszczy

Zarys działalności demokratycznego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Bydgoszczy w latach 1886-1920

13:00-13:20

mgr Stanisław Błażejewski

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy

Polskie banki i przedsiębiorstwa w pruskiej Bydgoszczy

13:20-13:30

dyskusja

–

sesja II

prowadzący: dr Łukasz Kosiński

13:30-13:50

dr Wojciech Ślusarczyk, mgr farm. Roksana Wilczyńska

Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Zakład Historii Medycyny i Pielęgniarstwa CM UMK

Bydgoskie apteki. Element systemu opieki zdrowotnej czy narzędzie germanizacji?

13:50-14:10

mgr Michał Frąszczak, mgr Andrzej Ollech, mgr Maciej Basiński, mgr Marcin Fojucik

K-PSOSW nr 1 im. Louisa Braille’a w Bydgoszczy, Katedra Badania Narządów Zmysłów,
Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

Historia miasta brajlem spisana – Bydgoszcz jako ostoja życia osób niewidomych na ziemiach dawnego zaboru pruskiego w latach 1872-1920

14:10-14:30

dr Witold Garbaczewski

Muzeum Narodowe w Poznaniu

W trybach wojennej gospodarki. Bydgoskie wystawy żywieniowe, hodowlane i tekstylne w okresie I wojny światowej

14:30-14:50

dr Sławomir Łaniecki

Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Największa bitwa na powstańczym przedmościu bydgoskim frontu północnego powstania wielkopolskiego w dniach 29.01-3.02.1919 r.

14:50-15:10

mgr Kamil Ściesiński

Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

W oczekiwaniu na ostateczne rozstrzygnięcie. Bydgoszcz i Bydgoszczanie  w okresie od zaakceptowania warunków traktatu wersalskiego przez Niemcy 28 czerwca 1919 r. do jego ratyfikacji 10 stycznia 1920 r. w świetle „Dziennika Bydgoskiego”

15:10-15:20

dyskusja

15:20-16:45

obiad

17:00-18:00

wernisaż wystawy jubileuszowej „Ku Wolności. Bydgoszcz 1914-1920”

Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Spichrze nad Brdą

ul. Grodzka 7-11

–

Dzień 2

21 stycznia 2020 r.

Aula, I piętro

Biblioteka Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

ul. Karola Szymanowskiego 3

9:00 otwarcie drugiego dnia konferencji

Dziekan Wydziału Historycznego UKW dr hab. Marek Zieliński, prof. uczelni

sesja ogólna

prowadzący: dr Sławomir Łaniecki

9:00-9:20

prof. zw. dr hab. Albert Kotowski

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

W oczekiwaniu na niepodległość. Bydgoszcz w 1919 roku

9:20-9:40

mgr Karol Kantorski

Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

Grenzschutz w zbiorach Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

9:40-10:00

dr Monika Opioła-Cegiełka

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

„Okażmy się godnymi tej wielkiej chwili”. Pamięć i tożsamość – kształtowanie postaw patriotycznych w przeddzień powrotu Bydgoszczy do Macierzy na łamach „Dziennika Bydgoskiego”

10:00-10:20

dr Ewa Puls

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Powrót Bydgoszczy do Macierzy w świadomości uczniów – uczestników Konkursu „Młody Przyjaciel Bydgoszczy”

10:20-10:40

dr Stefan Pastuszewski

Bydgoska Szkoła Wyższa

Kondycja społeczeństwa Bydgoszczy w 1920 roku

10:40-10:50

dyskusja

10:50-11:10

przerwa kawowa

–

sesja III

Aula A

prowadzący: dr Wojciech Ślusarczyk

11:10-11:30

mgr Barbara Chojnacka

Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy

Wystawy sztuki niemieckich i polskich towarzystw oraz udział w nich artystów bydgoskich (1878-1923)

11:30:11:50

dr hab. Marek K. Jeleniewski

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Początki życia politycznego i społecznego w Bydgoszczy u zarania Drugiej Rzeczypospolitej

11:50-12:10

dr hab. Janusz Kutta, prof. uczelni

Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy

Wskrzeszenie polskiego sądownictwa powszechnego w Bydgoszczy 1919-1922

12:10-12:30

mgr Gizela Chmielewska

Bydgoszcz na otarcie łez, czyli jak w 1920 r. Polacy z ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej wpisali się w życie miasta nad Brdą

12:30-12:50

prof. zw. dr hab. Włodzimierz Jastrzębski

Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

Zasługi dra Władysława Piórka – honorowego obywatela Bydgoszczy oraz jego rodziny dla odzyskania i utrwalenia niepodległości miasta, regionu i kraju

12:50-13:10

dr Joanna Matyasik

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. dr. W. Bełzy w Bydgoszczy

Biblioteka Miejska w Bydgoszczy w pierwszych latach niepodległości – polonizacja kadry i księgozbioru

13:10-13:30

dr hab. Zbigniew Zyglewski, prof. uczelni

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Przejęcie Bydgoskiego Węzła Wodnego przez Polskę w latach 1920-1921

13:30-13:50

dyskusja

–

sesja IV

Aula B

prowadzący: dr Łukasz Kosiński

11:10-11:30

dr Krzysztof Osiński

Instytut Pamięci Narodowej, delegatura w Bydgoszczy

Rocznice przyłączenia Bydgoszczy do Polski na łamach lokalnej prasy międzywojennej

11:30-11:50

dr Marek Sass

Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Gostycynie, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Burchat” z siedzibą w Gostycynie

Dziedzictwo i przesłanie „Losu żołnierza” Jana Mazurkiewicza

11:50-12:10

dr hab. Tomasz Kawski, prof. uczelni

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Żydzi na Kujawach w latach 1914-1920

12:10-12:30

dr Radosław Michna

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Organizacja szkolnictwa polskiego w Bydgoszczy po 1918 r.

12:30-12:50

mgr Piotr Księżniakiewicz

Towarzystwo Miłośników Solca Kujawskiego

Polonizacja szkół w powiecie bydgoskim w latach 20. XX wieku

12:50-13:10

mgr Rafał Kubiak

Muzeum Solca im. Księcia Przemysła w Solcu Kujawskim

Rola kapłanów katolickich w podtrzymywaniu polskości mieszkańców Solca Kujawskiego

13:10-13:30

mgr Ewa Żukowska-Ciecierska

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, IX LO im. T. Nowakowskiego z Oddziałami Dwujęzycznymi w Bydgoszczy

Bitwa pod Murowańcem? – przywracanie pamięci o powstaniu wielkopolskim w okolicach Bydgoszczy

13:30-13:50

dyskusja

–

14:00

wyjazd autokarem spod budynku Biblioteki UKW do Parku Przemysłowego

14:30

prezentacja – 15-lecie Parku Przemysłowego

15:00-16:00

obiad

16:00

zakończenie konferencji i powrót autokarem do budynku Biblioteki UKW

–

 

Zgłoszenia osób i/lub grup, chcących wziąć udział bierny w konferencji przyjmowane są na adres mailowy: konferencjabydgoszcz1920@muzeum.bydgoszcz.pl

Program konferencji

do pobrania [TUTAJ] [14,24 MB]